न्यूटनचा गतीचा तिसरा नियम | Newtons Third Law Of Motion In Marathi

न्यूटनचा गतीचा तिसरा नियम | Newtons Third Law Of Motion In Marathi

Must Read (नक्की वाचा) : न्यूटनचा गतीचा दुसरा नियम

न्यूटनचा गतीचा तिसरा नियम | Newtons Third Law Of Motion In Marathi : – सर आयझॅक न्यूटन यांनी 17 व्या शतकात (1686) गतीचा तिसरा नियम दिला जो जगातील सर्वात प्रभावशाली नियम पैकी एक आहे.

विकिपीडिया नुसार :- न्यूटनचा तिसरा नियम

जेव्हा एक वस्तू दुसऱ्या वस्तूवर बल लावते, त्याच वेळी, दुसरी वस्तूदेखील पहिल्या वस्तूवर तेवढ्याच प्रमाणात विरुद्ध दिशेने बल लावते.

• तुम्हाला कदाचित माहित असेल की जेव्हा तुम्ही चेंडू भिंतीवर फेकता तेव्हा चेंडू भिंतीवर बल लावतो. त्याचप्रमाणे, भिंत चेंडूवर बल लावते, परिणामी चेंडू भिंतीवरून उसळतो.
• पृथ्वी तुम्हाला गुरुत्वाकर्षण बलने खाली खेचते. तुम्हाला कदाचित कळत नसेल की तुम्ही पृथ्वीवर समान प्रमाणात बल वापरत आहात.

विधान :

प्रत्येक क्रियेला समान आणि विरुद्ध प्रतिक्रिया असते.

• जर चेंडू भिंतीवर F₁ बल लावत असेल आणि भिंत चेंडूवर F₂ बल लावत असेल तर
• F ₁ = -F ₂
• म्हणजेच, ते परिमाणात समान आहेत परंतु दिशेने विरुद्ध आहेत

गतीच्या तिसऱ्या नियमाची उदाहरणे :

• अग्निबाण (रॉकेट) च्या गतीसाठी वापरलेले तत्व न्यूटनच्या तिसऱ्या नियमावर आधारीत आहे. जेव्हा अग्निबाणातील इंधन प्रज्वलित होते तेव्हा रासायनिक क्रियांमुळे त्याचे ज्वलन होते. ज्वलना द्वारे निर्माण झालेले उष्ण वायू अग्निबाणाच्या शेपटीकडील बाजूस असणाऱ्या लहान छिद्राद्वारे प्रचंड जोराने बाहेर जातात. या वायूंमुळे अग्निबाणावर तेवढ्याच परिमाणाचे बल विरुद्ध दिशेने प्रयुक्त केले जाते. याच प्रतिक्रिया बलाने अग्निबाण पुढच्या दिशेने प्रक्षेपित केला जातो.

• जेव्हा बंदूकीतून गोळी मारली जाते तेव्हा बंदूक गोळीवर बल प्रयुक्त करते आणि त्यामुळे गोळीला अधिक वेग प्राप्त होतो. त्याचवेळी गोळी देखील समान बल विरुध्द दिशेने बंदुकीवर प्रयुक्त करते आणि बंदूक कमी वेगाने विरुध्द दिशेला गतिमान होते.

• जलतरणपटू आपल्या हातांनी पाणी मागे ढकलतो आणि त्या बदल्यात पाणी पोहणाऱ्याला पुढे ढकलते, त्यामुळे त्याला पोहताना पुढे जाणे शक्य होते

• जमिनीवर चालणारा माणूस: चालत असताना, एखादी व्यक्ती जमिनीला मागच्या दिशेने ढकलते आणि त्याबदल्यात जमीन त्या व्यक्तीला पुढच्या दिशेने ढकलते, त्यामुळे तो/तिला चालता येते.

• पक्षी उडताना पंखांच्या साहाय्याने हवेला खालच्या दिशेने ढकलतो. न्यूटनच्या गतीच्या तिसऱ्या नियमाशी सुसंगत, हवा पक्ष्याला वरच्या दिशेने ढकलते.
• जेव्हा एखादी व्यक्ती पलंगावर झोपलेली असते , तेव्हा त्याच्या वजनाला पलंगावरील प्रतिक्रिया शक्तीने विरोध केला जातो (न्युटनच्या गतीच्या तिसऱ्या नियमामुळे ते असावे असे गृहीत धरून). या बदल्यात, दोन्ही शक्ती एकमेकांना रद्द करतात आणि व्यक्ती समतोल स्थितीचा आनंद घेते.
• गिर्यारोहक स्वतःला वरच्या दिशेने ढकलण्यासाठी त्यांची उभी दोरी खाली खेचतात.
• पाण्यातून जाताना होडीचे वल्हे मागच्या बाजूला मारतात त्यामुळे होडी पाण्यात पुढे जाते

• होडी किनाऱ्याला आल्यावर आपण किनाऱ्यावर उडी मारली तर तेवढ्याच जोराने होडी पाण्यात ढकलली जाते

• जेव्हा बॅटने चेंडूला मारले जाते तेव्हा चेंडूसुध्दा समान प्रतिक्रिया बल विरुध्द दिशेने प्रयुक्त करतो. चेंडूवर प्रयुक्त झालेल्या बलामुळे त्याला जास्त वेग प्राप्त होतो तर प्रतिक्रिया बल बॅटवर प्रयुक्त झाल्यामुळे बॅटच्या पुढच्या दिशेने होणाऱ्या गतीचा वेग कमी होतो.

Must Read (नक्की वाचा) : न्यूटनचा गतीचा पहिला नियम 

Frequently Asked Questions – FAQs

निष्कर्ष : न्यूटनचा गतीचा तिसरा नियम

न्यूटनचा गतीचा तिसरा नियम सांगतो की “प्रत्येक क्रियेला तितकीच आणि विरुद्ध दिशेची प्रतिक्रिया असते.” याचा अर्थ, जेव्हा एखादी वस्तू दुसऱ्या वस्तूवर बल लावते, तेव्हा दुसरी वस्तूही पहिल्या वस्तूवर तितकेच बल विरुद्ध दिशेने लावते.

हा नियम बलांच्या परस्परसंवादाचे मूळ तत्त्व स्पष्ट करतो. दैनंदिन जीवनातील उदाहरणे जसे की बंदुकीतून गोळी सुटल्यावर बंदुकीचा मागे येणारा धक्का, बोटीवरून उडी मारल्यावर बोट मागे सरकणे किंवा पायाने जमिनीकडे दाब दिल्यावर आपले शरीर वर जाणे – हे सर्व या नियमाचे उत्तम पुरावे आहेत.

म्हणून, न्यूटनचा तिसरा नियम आपल्याला सांगतो की क्रिया आणि प्रतिक्रिया नेहमी जोडीत असतात आणि दोन्ही एकाच वेळी, समान परिमाणात पण विरुद्ध दिशेत कार्य करतात.

अशाच रंजक आणि सोप्या विज्ञानविषयक माहिती, प्रयोग, आणि ट्रिक्स जाणून घेण्यासाठी GanitiGuru ला फॉलो करा!
गणितासोबतच विज्ञानही आता सोपं आणि मजेदार!

गणितिगुरुला टेलीग्रामवर फॉलो करा