घनतेचे एकक | Unit Of Density in Marathi

घनता म्हणजे काय ? | Unit Of Density in Marathi

विकिपीडिया नुसार :-

पदार्थाची घनता म्हणजे त्या पदार्थाचे वस्तुमान व आकारमान यांचे गुणोत्तर होय.

• एखाद्या छोट्या पण जड वस्तूची घनता तेवढ्याच वस्तूमानाच्या मोठ्या वस्तूपेक्षा जास्त असते.
• दोन सारख्याच आकारमानाचे डबे घेतले. एका डब्यात काठापर्यंत चुरमुरे भरले व दुसऱ्या डब्यात काठापर्यंत तांदूळ भरले. तांदुळाने भरलेला डबा जड लागतो पण चुरमुऱ्यांनी भरलेला डबा मात्र तुलनेने हलका लागतो. दोन्ही डबे सारख्याच आकाराचे, चुरमुरे तांदळाचेच बनलेले असतात. मग एक डबा हलका व दुसरा जड, असे होण्याचे कारण घनता. चुरमुरे करतांना तांदूळाचा प्रत्येक दाणा फुगतो. म्हणजेच त्याचे आकारमान वाढते. आकारमान वाढल्याने एक डबाभर तांदळाचे सर्व चुरमुरे त्याच डब्यात भरले तर ते त्या डब्यात मावत नाहीत. काही बाहेर राहतात.
• वस्तुमानाचे एकक ग्रॅम व आकारमानाचे एकक घन सेंटीमीटर म्हणून ग्रॅम प्रति घनसेंटीमीटर हे घनतेचे एकक आहे.
• वरील उदाहरणात तांदळाच्या एका दाण्याचे वस्तुमान व त्याचे आकारमान यांचे गुणोत्तर (भागाकार) घेतल्यास काहीतरी संख्या मिळेल. आकारमानातील या वाढीमुळे मूळ तांदळाची घनता व चुरमुऱ्याची घनता यात फरक मिळेल. तांदुळाची घनता जास्त असेल; तर त्या पासून बनलेल्या चूरमुऱ्याची घनता कमी असेल.
• वेगवेगळ्या धातूंची घनता वेगवेगळी असते. याचाच दुसरा अर्थ सारख्याच आकारमानाचे वेगवेगळ्या धातूंचे ठोकळे घेतल्यास त्यांचे वस्तुमान भिन्न असेल. त्याचाच तिसरा अर्थ; सारख्याच वस्तुमानाचे वेगवेगळ्या धातूंचे ठोकळे घेतल्यास त्यांचे आकारमान भिन्न असेल.
• याचे व्यवहारातील उदाहरण बघू. १० ग्रॅम शुद्ध सोन्याचा एक ठोकळा केल्यास, त्याचे आकारमान ०.५२ घनसेंटीमीटर असेल; परंतु तितक्याच वस्तुमानाचा म्हणजे १० ग्रॅम शुद्ध अल्युमिनियमचा ठोकळा केल्यास, त्याचे आकारमान ३.७ घनसेंटीमीटर असेल. शुद्ध सोन्याची घनता १९.३२ ग्रॅम प्रति घनसेंटीमीटर तर शुद्ध अल्युमिनियमची घनता २.७० ग्रॅम प्रति घनसेंटीमीटर आहे. शुद्ध सोन्याची घनता ही शुद्ध अल्युमिनियमच्या घनतेपेक्षा जास्त आहे. शुद्ध धातूची घनता माहीत असल्याने वस्तुमान व आकारमान मोजून त्या धातूची शुद्धता तपासता येते.

घनतेची व्याख्या :-

 एखाद्या पदार्थाच्या एकक घनफळात असणाऱ्या द्रव्यमानास त्याची घनता म्हणतात.

घनतेचे सूत्र | Formula of Density in Marathi

घनतेचे सामान्य सूत्र असे आहे –

घनता = वस्तुमान (Mass) ÷ आकारमान (Volume)

किंवा, ρ=m/V

इथे –

• ρ (rho) = घनता (Density)
• m = वस्तुमान (Mass)
• V = आकारमान (Volume)

उदाहरण:
जर एखाद्या वस्तूचे वस्तुमान 200 ग्रॅम आणि आकारमान 50 cm³ असेल,

तर घनता=200/50=4 g/cm³

घनतेचे एकक (Unit Of Density in Marathi)

घनता मोजण्यासाठी वेगवेगळ्या पद्धतींमध्ये वेगवेगळी एकके वापरली जातात.

SI पद्धत

• एकक: किलोग्रॅम प्रति घनमीटर (kg/m³)

CGS पद्धत

• एकक: ग्रॅम प्रति घनसेंटीमीटर (g/cm³)

इतर सामान्य एकके

• ग्रॅम प्रति मिलीलीटर (g/mL)
• मेट्रिक टन प्रति घनमीटर (t/m³)
• किलोग्रॅम प्रति लिटर (kg/L)
• मेगाग्रॅम प्रति घनमीटर (Mg/m³)
• किलोग्रॅम प्रति घन डेसिमीटर (kg/dm³)

वास्तविक जीवनातील घनतेची उदाहरणे

घनता हा केवळ भौतिकशास्त्रातील संकल्पना नसून दैनंदिन जीवनातील अनेक गोष्टींमध्ये उपयोगी आहे.

• जहाज बांधणी: पाण्यापेक्षा कमी घनतेच्या रचनेमुळे जहाज पाण्यावर तरंगते.
• पाणबुड्या: पाण्याखाली जाणे आणि वर येणे हे घनतेतील बदलांमुळे घडते.
• बर्फ पाण्यावर तरंगणे: बर्फाची घनता पाण्यापेक्षा कमी असल्यामुळे बर्फ पृष्ठभागावर तरंगतो.
• तेल-पाणी विभाजन: पाण्यापेक्षा कमी घनतेमुळे तेल पाण्यावर तरंगते. उदाहरणार्थ, समुद्रातील तेलगळती झाल्यास तेलाचे थेंब पृष्ठभागावर दिसतात.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

निष्कर्ष : Unit Of Density in Marathi

घनता मोजण्यासाठी वापरली जाणारी एकके मोजमापाच्या पद्धतीनुसार बदलतात. SI पद्धतीत घनतेचे एकक किलोग्रॅम प्रति घनमीटर (kg/m³) तर CGS पद्धतीत ग्रॅम प्रति घनसेंटीमीटर (g/cm³) आहे. याशिवाय g/mL, kg/L, t/m³ यांसारखी इतर एकके देखील वापरली जातात. योग्य एककाचा वापर केल्याने घनतेची गणना अचूक होते आणि विज्ञान, अभियांत्रिकी तसेच दैनंदिन जीवनातील अनेक गणनांमध्ये ही माहिती उपयुक्त ठरते.

अशाच रंजक आणि सोप्या विज्ञानविषयक माहिती, प्रयोग, आणि ट्रिक्स जाणून घेण्यासाठी GanitiGuru ला फॉलो करा!
गणितासोबतच विज्ञानही आता सोपं आणि मजेदार!

गणितिगुरुला टेलीग्रामवर फॉलो करा