शक्ती म्हणजे काय?
विकिपीडिया नुसार – शक्ती म्हणजे काम करण्याचा दर किंवा ऊर्जा हस्तांतरणाचा वेग. एका विशिष्ट वेळेत जेवढी ऊर्जा वापरली जाते किंवा हस्तांतरित होते, त्यालाच शक्ती म्हणतात.
शक्ती अदिश (scalar) राशी आहे, म्हणजे तिची फक्त प्रमाणात मोजणी होते, दिशा नसते.
उदाहरणार्थ, गच्चीवरील पाण्याची टाकी भरायचे काम जर एखाद्या माणसाने जास्त वेळात केले आणि मोटारीने कमी वेळात केले, तर दोन्ही कामांचे प्रमाण सारखे असले तरी मोटारीने जास्त शक्ती वापरली.
शक्तीची व्याख्या | Definition of Power in Marathi
“कार्य करण्याचा दर म्हणजे शक्ती.”
शक्तीचे सूत्र | Formula of Power in Marathi
शक्ती = काळ/काम
इथे,
- काम (Work) = W (ज्याचे एकक जूल (Joule) आहे)
- काळ (Time) = t (ज्याचे एकक सेकंद (Second) आहे)
तर, P=W/t
शक्तीचे SI एकक: वॅट (Watt)
१ वॅट म्हणजे १ सेकंदात १ जूल काम होणे.

शक्तीचे एकक | Unit of Power in Marathi
SI पद्धतीतील शक्तीचे एकक:
- वॅट (Watt)
- 1 वॅट = 1 जूल/सेकंद (1 W = 1 J/s)
- थोर शास्त्रज्ञ जेम्स वॅट (1736-1819) यांच्या नामानुसार हे एकक दिले आहे.
CGS पद्धतीतील शक्तीचे एकक:
- अर्ग प्रति सेकंद (erg/s)
औद्योगिक क्षेत्रातील शक्तीचे एकक:
- अश्वशक्ती (Horsepower, HP)
- 1 HP = 746 वॅट्स
व्यावहारिक उपयोगातील शक्तीचे एकक:
- किलोवॅट तास (Kilowatt-hour, kWh)
- 1 kWh = 1000 W × 3600 s = 3,600,000 जूल (J)

शक्तीचे इतर एकके:
एकक | संक्षिप्त रुप | मूल्य |
---|---|---|
वॅट | W | मूलभूत SI एकक |
अश्वशक्ती | HP | 1 HP = 746 W |
किलोवॅट्स | kW | 1 kW = 10³ W |
मेगावॉट | MW | 1 MW = 10⁶ W |
गिगावॅट | GW | 1 GW = 10⁹ W |
डेसिबल-मिलीवॅट्स | dBm | 30 dBm = 1 W |
ब्रिटिश थर्मल युनिट | BTU/hr | 3.412142 BTU/hr = 1 W |
कॅलरीज प्रति सेकंद | cal/sec | 0.24 cal/sec = 1 W |
Frequently Asked Questions – FAQs (Power in Marathi)
Q1. शक्ती कशाला म्हणतात?
उत्तर : कार्य करण्याच्या दरास ‘शक्ती’ म्हणतात.
Q2. शक्तीचे SI पद्धतीतील एकक काय आहे?
उत्तर : शक्तीचे SI एकक वॅट (W) आहे.
Q3. शक्तीचे CGS पद्धतीतील एकक काय आहे?
उत्तर : शक्तीचे CGS एकक अर्ग प्रति सेकंद आहे.
Q4. 1 अश्वशक्ती कशाला म्हणतात?
उत्तर : एक अश्वशक्ती (हॉर्स पॉवर) म्हणजे १ मिनिटात ३३,००० पौंड वजन १ फूट उंच उचलण्यास लागणारी शक्ती.
Q5. ब्रिटिश थर्मल युनिट (BTU) कशाला म्हणतात?
उत्तर : 454 ग्रॅम पाण्याचे तापमान 60 ते 61 अंश फॅरेनहाइट पर्यंत वाढवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या उष्णतेच्या प्रमाणानुसार BTU परिभाषित केले जाते.
निष्कर्ष – Power in Marathi
शक्ती म्हणजे काम करण्याचा दर, म्हणजेच प्रति युनिट वेळेत किती ऊर्जा हस्तांतरित किंवा रूपांतरित होते हे दर्शवणारी राशी आहे. शक्तीची व्याख्या कार्याच्या वेगाशी निगडित आहे, जिथे केलेले कार्य एकसारखे असले तरी कार्य करण्याचा कालावधी वेगळा असल्यास शक्ती वेगवेगळी असू शकते.
शक्तीची SI एकक वॅट (W) असून, हे एकक थोर शास्त्रज्ञ जेम्स वॅट यांच्या नावावर आधारित आहे. CGS पद्धतीत शक्तीचे एकक अर्ग प्रति सेकंद आहे. औद्योगिक क्षेत्रात अश्वशक्ती (Horse Power) आणि किलोवॅट तास (kWh) सारखे एककेही वापरले जातात.
शक्तीचा अभ्यास करून आपण यंत्रे, वाहन, आणि विविध उपकरणांच्या कार्यक्षमतेची चांगली माहिती घेऊ शकतो आणि योग्य प्रमाणात ऊर्जा वापर सुनिश्चित करू शकतो.
अशाच रंजक आणि सोप्या विज्ञानविषयक माहिती, प्रयोग, आणि ट्रिक्स जाणून घेण्यासाठी GanitiGuru ला फॉलो करा!
गणितासोबतच विज्ञानही आता सोपं आणि मजेदार!
गणितिगुरुला टेलीग्रामवर फॉलो करा
