दाबाचे एकक | Unit Of Pressure in Marathi

दाबाचे एकक | Unit Of Pressure in Marathi :- दाब ही भौतिकशास्त्रातील एक मूलभूत संकल्पना आहे जी आपल्या दैनंदिन जीवनात आणि विज्ञान-तंत्रज्ञानाच्या विविध क्षेत्रांत महत्त्वाची भूमिका बजावते. एखाद्या पृष्ठभागावर लंब दिशेने लागू होणारे बल आणि त्या पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ यांच्यातील गुणोत्तर म्हणजे दाब होय. पाण्याची बाटली उघडताना, प्रेशर कुकरमध्ये वाफ तयार होताना किंवा टायरमध्ये हवा भरण्याच्या प्रक्रियेत आपण दाबाचा अनुभव घेतो. दाब समजून घेणे केवळ शालेय शिक्षणापुरते मर्यादित नसून, अभियांत्रिकी, वैद्यकीय, हवामानशास्त्र आणि औद्योगिक वापर यांसारख्या अनेक क्षेत्रांसाठी आवश्यक आहे.

दाब म्हणजे काय? | Pressure in Marathi

विकिपीडिया नुसार:
भौतिकशास्त्रानुसार, दाब म्हणजे एखाद्या पृष्ठभागाच्या एकक क्षेत्रफळावर लंब दिशेत लागू केलेले बल होय.
जेव्हा F न्यूटनचे बल एखाद्या पृष्ठभागाच्या A क्षेत्रफळावर लंब दिशेत लागू केले जाते, तेव्हा त्या बलामुळे निर्माण होणारा दाब F/A इतका असतो.

दाबाबाबत महत्त्वाचे मुद्दे

1. दाब हा थ्रस्टच्या थेट प्रमाणात असतो.
   (थ्रस्ट वाढला की दाबही वाढतो.)
2. दाब हा क्षेत्रफळाच्या व्यस्त प्रमाणात असतो.
   (क्षेत्रफळ कमी झाले की दाब वाढतो.)
3. पृष्ठभागावर बल जितके जास्त, तितका दाब अधिक.

दाबाची व्याख्या | Definition of Pressure in Marathi

एकक क्षेत्रफळावर लंब दिशेत लागू केलेल्या बलाला दाब (Pressure) असे म्हणतात.

दाबाचे सूत्र | Formula of Pressure in Marathi

दाबाचे सूत्र मराठीत खालीलप्रमाणे आहे —

दाब (P) = बल (F) ÷ क्षेत्रफळ (A)

इथे,

• P = दाब (Pressure)
• F = लंब दिशेने लावलेले बल (Force in Newton)
• A = क्षेत्रफळ (Area in m²)

दाबाचे एकक | Unit of Pressure in Marathi

1. SI पद्धतीतील एकक

• SI पद्धतीत दाबाचे एकक पास्कल (Pa) आहे. (ब्लेस पास्कल या शास्त्रज्ञाच्या सन्मानार्थ ‘पास्कल’ (Pa) हे देण्यात आले )
• 1 Pa = 1 N/m2
• म्हणजेच, 1 न्यूटन बल 1 m² क्षेत्रफळावर लंब दिशेने लावल्यास होणारा दाब.

2. इतर सामान्य एकके

एकक	समतुल्य (पास्कलमध्ये)
1 किलोपास्कल (kPa)	1,000 Pa
1 मेगापास्कल (MPa)	1,000,000 Pa
1 बार (bar)	100,000 Pa
1 वातावरण (atm)	101,325 Pa
1 टॉर (torr)	133.322 Pa
1 पाउंड प्रति चौ. इंच (psi)	6,894.76 Pa
1 mmHg (पाऱ्याचा मिलीमीटर)	~133.322 Pa

३. CGS पद्धतीतील एकक

• दाबाचे CGS एकक बार्ये (Ba) आहे
• 1 Ba = 0.1 Pa = 1 डायन·सेमी ^− 2

दाबाचे प्रकार | Types of Pressure in Marathi

1. निरपेक्ष दाब (Absolute Pressure in Marathi)

उघड्या भांड्यात पाणी उकळताना वाफ केवळ वातावरणीय दाबाखाली तयार होते;
पण प्रेशर कुकर सारख्या बंद भांड्यात वाफ तयार होताना वातावरणीय दाबासोबतच वाफेचा अतिरिक्त दाबही असतो.
हा एकत्रित दाब म्हणजे निरपेक्ष दाब होय.

• वातावरणीय दाब स्थिर राहतो,
• पण वाफेचे प्रमाण वाढले की निरपेक्ष दाब वाढतो.

2. विभेदक दाब (Differential Pressure in Marathi)

दोन वेगवेगळ्या बिंदूंवरील दाबांचा फरक म्हणजे विभेदक दाब.
उदा.: पाईपच्या दोन टोकांमधील दाब मोजणे.

3. वातावरणीय दाब (Atmospheric Pressure in Marathi)

पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर हवेच्या स्तंभामुळे निर्माण होणारा दाब म्हणजे वातावरणीय दाब.

• समुद्रसपाटीवर सरासरी वातावरणीय दाब: 101,325 Pa (1 atm).

4. गेज दाब (Gauge Pressure in Marathi)

निरपेक्ष दाब आणि वातावरणीय दाब यातील फरक म्हणजे गेज दाब.

• गेजने मोजलेला दाब बहुतेक वेळा वातावरणीय दाबाच्या तुलनेत असतो.

Frequently Asked Questions – FAQs (Pressure in Marathi)

निष्कर्ष – Pressure in Marathi

दाब हा भौतिकशास्त्रातील एक महत्त्वाचा संकल्पना आहे जो एका पृष्ठभागावर लंब दिशेने लागू होणाऱ्या बलाच्या प्रमाणावर अवलंबून असतो. तो बलाच्या थेट प्रमाणात आणि क्षेत्रफळाच्या व्यस्त प्रमाणात बदलतो. दाबाचे मोजमाप पास्कल (Pa) मध्ये केले जाते आणि तो दैनंदिन जीवनापासून ते औद्योगिक वापरापर्यंत सर्वत्र महत्त्वाचा आहे. निरपेक्ष दाब, गेज दाब, वातावरणीय दाब आणि विभेदक दाब हे दाबाचे प्रमुख प्रकार आहेत. योग्य दाबाची समज असणे हे अभियांत्रिकी, हवामानशास्त्र, वैद्यकीय उपकरणे आणि विज्ञानाच्या अनेक क्षेत्रांमध्ये अत्यावश्यक आहे.

अशाच रंजक आणि सोप्या विज्ञानविषयक माहिती, प्रयोग, आणि ट्रिक्स जाणून घेण्यासाठी GanitiGuru ला फॉलो करा!
गणितासोबतच विज्ञानही आता सोपं आणि मजेदार!

गणितिगुरुला टेलीग्रामवर फॉलो करा